21-28 ΙΟΥΝΙΟΥ 2021: ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΕΒΔΟΜΑΔΑ ΚΕΦΑΛΟΠΟΔΩΝ! ΓΝΩΡΙΣΤΕ 3 ΚΕΦΑΛΟΠΟΔΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΣΥΛΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΥΔΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΜΓΦΙ

Με αφορμή την Eβδομάδα Κεφαλόποδων που διανύσαμε (21-28/6 – Cephalopod Week 2021) σας παρουσιάζουμε τρία κεφαλόποδα που διατηρούμε στις Συλλογές του Τμήματος Υδροβιολογίας.

Της Χριστίνας Γιαμαλή, Υπεύθυνης του Τμήματος Υδροβιολογίας του ΜΓΦΙ

Τα Κεφαλόποδα είναι Μαλάκια που εμφανίστηκαν στον πλανήτη μας κατά τον Παλαιοζωικό αιώνα, πριν από περίπου 400 εκατομμύρια χρόνια. Στα Κεφαλόποδα ανήκουν οι σουπιές, τα χταπόδια, τα καλαμάρια και οι ναυτίλοι, αλλά και ζώα όπως οι Αμμωνίτες και οι Βελεμνίτες που έχουν εξαφανιστεί. Πρόκειται για τα πλέον εξελιγμένα Μαλάκια. Το σώμα τους αποτελείται από το κεφάλι, τον μανδύα και το πόδι. Το κεφάλι είναι ανεπτυγμένο με εγκέφαλο, αισθητήρια όργανα και μάτια. Το πόδι τους ενώνεται με το κεφάλι και διαχωρίζεται σε δύο τμήματα, στους βραχίονες με τις βεντούζες -πλοκάμια- και στον σίφωνα. Τα πλοκάμια βοηθούν στη σύλληψη της τροφής, στη μετακίνηση του ζώου και στην αναπαραγωγή. Τα περισσότερα Κεφαλόποδα δεν έχουν όστρακο. Ορισμένα είδη, όπως τα καλαμάρια και οι σουπιές έχουν ένα εσωτερικό όστρακο, ενώ οι ναυτίλοι είναι τα μόνα κεφαλόποδα με εξωτερικό περιελιγμένο όστρακο.

Στις Συλλογές του Υδροβιολογικού Τμήματος του Μουσείου, φιλοξενούνται εσωτερικά ή εξωτερικά όστρακα κεφαλόποδων, καθώς και ολόκληρα άτομα που διατηρούνται σε υγρό (συνήθως αλκοόλη). Σε αυτό το σημείο να διευκρινίσουμε τη σπουδαιότητα της διατήρησης των δειγμάτων σε υγρό. Τα δείγματα που διατηρούνται με αυτόν τον τρόπο αποτελούν συγκριτικό υλικό και προσφέρουν πολύ περισσότερες πληροφορίες στους ερευνητές, χρήσιμες στις περιβαλλοντικές και ιατροφαρμακευτικές επιστήμες. Φυσικά δεν γίνεται άσκοπη περισυλλογή δειγμάτων, αλλά αυτά συλλέγονται βάσει συγκεκριμένων κανόνων. Ας γνωρίσουμε τρία είδη από τα Κεφαλόποδα που διατηρούμε σε υγρό στις Συλλογές μας.

1. Το Ρομβοειδές Καλαμάρι – Thysanoteuthis rhombus

Σχέδιο: Αχιλλέας Δημητρόπουλος

Σε ειδικά διαμορφωμένη δεξαμενή στις Συλλογές μας, βρίσκονται δύο άτομα του είδους Thysanoteuthis rhombus, ένα θηλυκό και ένα αρσενικό. Βρέθηκαν στις ακτές της Καρύστου το 1989. Πρόκειται για την πρώτη καταγραφή του είδους αυτού στις ελληνικές θάλασσες. Μάλιστα, το 1991 το εργαστήριο Υδροβιολογίας δημοσίευσε σε διεθνές περιοδικό την καταγραφή της εμφάνισής τους*1. Χαρακτηριστικά του Thysanoteuthis rhombus είναι το μεγάλο μέγεθος και τα πτερύγια, που του προσδίδουν ρομβοειδές σχήμα. Το μήκος του μανδύα (δηλ. το μήκος του ζώου χωρίς τα πλοκάμια) του θηλυκού ατόμου είναι 69 εκ. ενώ του αρσενικού 73 εκ. Τα δείγματα αυτά προσφέρθηκαν από τον κ. Ν. Μούτση.

2. Το Χταπόδι Παλάμη – Tremoctopus violaceus

Σχέδιο: Μιρειγ Μπέση

Το 1989, στο ακρωτήρι της Κρασοπαναγιάς στη Χερσόνησο των Μεθάνων, βρέθηκε ένα θηλυκό άτομο του είδους Tremoctopus violaceus (κοινώς χταπόδι παλάμη/ blanket octopus). Το είδος αυτό ζει σε τροπικές και εύκρατες περιοχές, κοντά στην επιφάνεια της θάλασσας. Χαρακτηριστικό του γνώρισμα είναι η μεμβράνη που συνδέει ορισμένα από τα πλοκάμια του. Παρουσιάζει έντονο σεξουαλικό διμορφισμό ως προς το μέγεθός του. Συγκεκριμένα, το θηλυκό άτομο μπορεί να φτάσει τα 2 μέτρα μήκος, ενώ το αρσενικό άτομο δεν ξεπερνά τα λίγα εκατοστά (συνήθως 2,5 εκ.). Το δείγμα που φιλοξενείται στις Συλλογές του Μουσείου έχει συνολικό μήκος 31 εκ. και είναι προσφορά του κ. Φ. Κωνσταντίνου. Αποτελεί επίσης την πρώτη καταγραφή για το είδος στις ελληνικές θάλασσες. Η σχετική δημοσίευση έγινε από τη Δρ. Εύη Βαρδαλά–Θεοδώρου το 1994 στην Επετηρίδα του Μουσείου Γουλανδρή*2.

3. Ο Αργοναύτης – Argonauta argo

Σχέδιο: Μιρειγ Μπέση

Το 1990, η Συλλογή των Κεφαλόποδων του Υδροβιολογικού Τμήματος εμπλουτίστηκε με ακόμα ένα δείγμα, αυτό του Αργοναύτη. Πρόκειται για ένα ιδιαίτερο χταπόδι που βρέθηκε στο Τολό. Συγκεκριμένα το δείγμα είναι ένα θηλυκό άτομο του είδους Argonauta argo που περιλαμβάνει τα αυγά καθώς και τη θήκη στην οποία τα αποθέτει. Οι θηλυκοί Αργοναύτες μετά το ζευγάρωμα εκκρίνουν ασβεστίτη από τις άκρες των δύο πλοκαμιών τους και δημιουργούν ένα λευκό κοχύλι (θήκη) το οποίο χρησιμεύει στο να τοποθετούν μέσα τα αυγά τους. Το συγκεκριμένο χταπόδι εντοπίζεται σπάνια, ωστόσο συχνά κάποιος μπορεί να βρει το λευκό κοχύλι στις παραλίες. Και σε αυτό το είδος παρατηρείται σεξουαλικός διμορφισμός με τα θηλυκά να ξεπερνούν σε μέγεθος τα αρσενικά άτομα. Οι Αργοναύτες κατοικούν σε εύκρατες και τροπικές θάλασσες, κοντά στην επιφάνεια του νερού.

*1Vardala – Theodorou, E., Giamas, P. & Dimitropoulos, A., 1991. A short notice on the occurrence of a pair of Thysanoteuthis rhombus Troschel, 1857 in Southern Euboic Gulf. Bolletino Malacologico, 27: 25-34.

*2 Vardala- Theodorou, E., 1994. Tremoctopus violaceus Delle Chiaje, 1830, from the Epidaurus Gulf (Aegean Sea, Greece). Contribution to knowledge of its geographical distribution. Annales of the Musei Goulandris, 9: 471-477.

Μεγάλη φωτό: cephalopodsforlife. weebly. com
Mικρή φωτό: Unsplash

Newsletter

Συμπληρώνοντας το email σας συμφωνείτε να λαμβάνετε ενημερώσεις από την ιστοσελίδας μας.

Διαβάστε την Πολιτική Απορρήτου.