Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΓΟΥΛΑΝΔΡΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ / ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΒΙΟΤΟΠΩΝ – ΥΓΡΟΤΟΠΩΝ (ΕΚΒΥ) ΣΤΗ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΚΑΙ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΔΑΣΙΚΩΝ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ

Η συμβολή του Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας / Ελληνικού Κέντρου Βιοτόπων – Υγροτόπων (ΕΚΒΥ) στη διατήρηση και αποκατάσταση των ελληνικών δασικών οικοσυστημάτων

Από τα πρώτα χρόνια της ίδρυσής του έως σήμερα το ΕΚΒΥ έχει αφιερώσει μεγάλο μέρος του έργου του στη διατήρηση και αποκατάσταση των δασικών οικοσυστημάτων. Από πολύ νωρίς, και με την καθοδήγηση του αείμνηστου καθηγητή Σπύρου Ντάφη, το ΕΚΒΥ συμβάλλει στην αντιμετώπιση των προκλήσεων για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας των ελληνικών δασών και την ενίσχυση της παροχής των ποικίλων οικοσυστημικών υπηρεσιών τους. Ακολουθεί τις αρχές της φυσικής δασοπονίας, της οικολογικής αποκατάστασης και της αύξησης της ανθεκτικότητάς τους στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.

Έχει συμβάλει στην ανόρθωση και αποκατάσταση δασικών οικοσυστημάτων σε όλη τη χώρα, πάντα σε συνεργασία με τη Δασική Υπηρεσία:
-Του φοίνικα του Θεόφραστου στη Νότια Κρήτη (Βάι), ως απάντηση στην ανεξέλεγκτη τουριστική δραστηριότητα.
-Των πρεμνοφυών δασών του Αγίου Όρους που είχαν υποβαθμιστεί λόγω της διαχείρισής τους.
-Του δάσους της υψηλής Αρκεύθου στις ακριτικές Πρέσπες, που κινδύνευσαν από την εγκατάλειψη της κτηνοτροφίας.
-Των κατεστραμμένων τμημάτων του Παραποτάμιου Δάσους του Νέστου.
-Των δασών Ρητίνης-Βρίας στα Πιέρια Όρη, Ασπροποτάμου-Καλαμπάκας, Πάρνηθας και Ανατολικού Ταΰγετου, που επλήγησαν από την κλιματική αλλαγή.
-Των δασών μαύρης πεύκης στον Πάρνωνα, που κάηκαν.

Από άνω αριστερά:
Δάσος υψηλής Αρκεύθου, Πρέσπες, Ειρήνη Κουτσερη
Δάσος Ασπροποτάμου, Λάμπρος Λογοθέτης, ΕΚΒΥ
Έλεγχος ξήρανσης Ελάτης, Πάρνηθα, Λάμπρος Λογοθέτης, ΕΚΒΥ
Ξήρανση δασικής Πεύκης, Πιέρια Όρη, Λάμπρος Λογοθέτης, ΕΚΒΥ
Παραποτάμιο δάσος Νέστου, Λάμπρος Λογοθέτης, ΕΚΒΥ
Φοινικόδασος Βάϊ, Νίκος Κυφονίδης, ΕΚΒΥ

Η αποκατάσταση των Δασών Μαύρης Πεύκης στον Πάρνωνα (LIFE PINUS)

Τα δάση μαύρης πεύκης, ένας από τους σπουδαιότερους τύπους δασών της Ελλάδας, το 2007 δέχτηκαν σοβαρό πλήγμα από εκτεταμένες δασικές πυρκαγιές σε αρκετές περιοχές της χώρας, μεταξύ των οποίων και ο Πάρνωνας. Για την υποβοήθηση της φύσης στην πορεία αποκατάστασης υλοποιήθηκε το έργο LIFE+ PINUS «Αποκατάσταση των δασών Pinus nigra στον Πάρνωνα (GR2520006) μέσω μιας δομημένης προσέγγισης». Το έργο είχε ως κύριους σκοπούς:

· Την ανάπτυξη και πιλοτική εφαρμογή μιας δομημένης προσέγγισης για την αποκατάσταση του τύπου οικοτόπου προτεραιότητας “(Υπο-) Μεσογειακά πευκοδάση με ενδημικά μαυρόπευκα” με κωδικό *9530.

· Την αποκατάσταση 290 ha του τύπου οικοτόπου προτεραιότητας *9530 στην περιοχή του δικτύου Natura 2000 GR2520006 «Όρος Πάρνωνας και περιοχή Μαλεβής».

Η επίτευξη των σκοπών αυτών προσέλκυσε τη χρηματοδότηση της αποκατάστασης άλλων περίπου 250 ha δασών μαύρης πεύκης από τον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο (ΕΟΧ) και την εκπόνηση μιας μελέτης για τις κατευθύνσεις διατήρησης των δασών στον Ταΰγετο, μέσω του έργου «Αποκατάσταση δασών Όρους Πάρνωνα και κατευθύνσεις διατήρησης Όρους Ταΰγετου στη Λακωνία». Το ΕΚΒΥ συνέβαλε στην αποτίμηση της κατάστασης μετά την πυρκαγιά, στην ανάπτυξη και την εφαρμογή της μεθόδου σχεδιασμού της αποκατάστασης, στην παρακολούθηση της αποκατάστασης και στην επικοινωνία του έργου.

Το έργο έχει επιφέρει σημαντικούς καρπούς:

Από αριστερά:
Aναγέννηση στο δάσος μαύρης Πεύκης Πάρνωνα, ΕΚΒΥ
Αποκατάσταση στο δάσος μαύρης Πεύκης Πάρνωνα, ΕΚΒΥ
Αποκατάσταση: νεαρά φυτά, Πάρνωνας, Πέτρος Κακούρος ΕΚΒΥ

Σήμερα, με την αξιοποίηση νέων μεθόδων προωθείται η διατήρηση της βιοποικιλότητας στα πολυλειτουργικά μεσογειακά δάση, όπως στο δάσος καστανιάς του Χορτιάτη, το οποίο ιστορικά συνδέεται με την πόλη της Θεσσαλονίκης ως τροφοδότης νερού και προορισμός αναψυχής.

Βελτίωση της κατάστασης διατήρησης μεσογειακών δασικών τύπων οικοτόπων με την εφαρμογή δράσεων αποκατάστασης και διατήρησης στο πλαίσιο της φυσικής δασοπονίας (LIFE GoProForMed)

Στη Μεσόγειο πολλοί δασικοί τύποι οικοτόπων απειλούνται από την κλιματική κρίση, αλλά και από μορφές εντατικής διαχείρισης ή αντίθετα από την εγκατάλειψη της χρήσης τους. Ταυτόχρονα, υπάρχει έλλειψη κοινών στρατηγικών σε διακρατικό επίπεδο για τη διατήρησή τους. Ο κύριος σκοπός του έργου LIFE GoProForMed είναι να συμβάλει στη βελτίωση της κατάστασης διατήρησης τεσσάρων χαρακτηριστικών δασικών τύπων οικοτόπων της Μεσογείου μέσω της εφαρμογής ευέλικτων διαχειριστικών πρακτικών φυσικής δασοπονίας σε 4 χώρες (Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία και Ελλάδα) και σε 12 δάση αντίστοιχα. Οι τέσσερις δασικοί τύποι οικοτόπων-στόχοι του έργου είναι τα δάση καστανιάς, τα δάση με φελοδρύ, τα δάση αριάς και τα δάση με μαύρη πεύκη. Το έργο αποσκοπεί:

· Στη διατύπωση μιας πρότασης κοινής στρατηγικής για τη διατήρηση των τεσσάρων δασικών τύπων οικοτόπων.

· Στην επιλογή κατάλληλων πρακτικώνγια τη διατήρηση των τεσσάρων δασικών τύπων οικοτόπων-στόχων του έργου και τη διευρυμένη εφαρμογή τους τόσο ως προς την έκταση όσο και ως προς την γεωγραφική κατανομή. Μεταξύ αυτών είναι και νέες μέθοδοι αξιολόγησης του δυναμικού βιοποικιλότητας των δασών.

· Στην προώθηση μεταξύ των φορέων διαχείρισης των δασών κάθε χώρας, της εφαρμογής των πρακτικών αυτών μέσω κατάρτισης και εργαλείων υποστήριξης της διαχείρισης.

Στην Ελλάδα, σε συνεργασία με τη Δασική Υπηρεσία, επιλέχθηκε το δάσος του Χορτιάτη και πιο συγκεκριμένα το δάσος καστανιάς, που έχει μακρά παρουσία στην περιοχή, αλλά και πολύ πλούσια ιστορία πολυλειτουργικής διαχείρισης: Πηγή κάστανων, ξυλείας, νερού αλλά και πάγου για τους κατοίκους του Χορτιάτη και της Θεσσαλονίκης σε παλιότερες εποχές, σήμερα το δάσος του Χορτιάτη είναι ένα ιδιαίτερα σημαντικό δάσος για την αναψυχή, καθώς και ιδανικός χώρος επίδειξης της πολυλειτουργικής μεσογειακής και φυσικής δασοπονίας. Το ΕΚΒΥ συμμετέχει στην εκτίμηση της δομής και των λειτουργιών του δάσους και στην εκτίμηση του δυναμικού βιοποικιλότητας. Υποστηρίζει το Δασαρχείο Θεσσαλονίκης στον σχεδιασμό των δράσεων διατήρησης της βιοποικιλότητας. Συμμετέχει επίσης στον σχεδιασμό και την υλοποίηση των δράσεων κατάρτισης και των δράσεων επικοινωνίας και προβολής του έργου.

Από αριστερά:
Δάσος Καστανιάς, Χορτιάτης, Πετρος Κακούρος, ΕΚΒΥ
Δάσος Καστανιάς, Χορτιάτης, ΕΚΒΥ

Μεγάλη φωτό: Φοινικόδασος Βάι, Νίκος Κυφονίδης, ΕΚΒΥ
Μικρή φωτό: Αναγέννηση στο δάσος Μαύρης Πεύκης Πάρνωνα, ΕΚΒΥ